Belgia, znana z bogatej tradycji piwnej, stanowi prawdziwy raj dla miłośników chmielowych specjałów. Jakiego piwa spróbować w Belgii? Dowiedz się wszystkich, najważniejszych informacji dotyczących belgijskich piw.
W pierwszej części tego artykułu, weźmiesz udział w podróży po najsłynniejszych belgijskich piwach, w której przedstawimy Ci zarówno ich producentów, jak i fascynującą historię każdego browaru. Poznasz także różnorodne odmiany piw, zarówno te klasyczne, owocowe jak i warzone okazjonalnie, a także zaskakujące ciekawostki z nimi związane.
W tym przewodniku po belgijskich piwach znajdziesz propozycje dla każdego podniebienia, odkrywając unikatowe smaki i aromaty, które uczynią Twoje doświadczenie piwne niezapomnianym. Niezależnie od tego, jakich piw jesteś fanem, Belgia z pewnością spełni Twoje oczekiwania.
W dalszej części artykułu skupimy się na tradycyjnych belgijskich naczyniach, które podkreślają walory wizualne i ogólną atrakcyjność serwowanych piw. Poznasz znaczenie odpowiedniego szkła dla danego rodzaju trunku i odkryjesz, jak wpływa ono na pełnię doznań degustacyjnych.
Na zakończenie, zabierzemy Cię w podróż po najciekawszych festiwalach piwnych, które odbywają się w Belgii. Wzięcie udziału w nich jest doskonałą okazją nie tylko do degustacji różnorodnych piw, ale także do poznania unikalnej atmosfery i tradycji związanych z belgijskim piwowarstwem. Przygotuj się na fascynującą podróż przez bogatą, belgijską, kulturę piwną!
Ciebie to nic nie kosztuje, a ja pozyskam środki na następne artykuły. Z góry Ci dziękuję!
Spis treści
Chimay
Będąc na południu Belgii, warto zanurzyć się w bogactwie belgijskiego piwnego dziedzictwa i przeżyć smakowe doznania podczas degustacji piw z browaru Chimay, założonego w 1862 roku. Browar ten znajduje się w klasztorze trapistów w Chimay, usytuowanym w malowniczej walońskiej prowincji Hainaut. To jedno z zaledwie trzynastu miejsc na świecie, w którym piwo warzą trapiści. Fakt ten czyni je wyjątkowym i bogatym również pod względem historycznym.
Chimay Rouge
Wśród trunków produkowanych w browarze Chimay znajdziemy prawdziwe skarby piwne. Jednym z nich jest Chimay Rouge, ciemnobrązowe i słodkie, które kusi piwnych smakoszy swoim delikatnym charakterem. Choć jest to piwo o subtelnym smaku, zachwyca ono również swoją bogatą, głęboką barwą i słodowym aromatem.
Chimay Bleu
Chimay Bleu, z kolei, to ciemniejsza pod względem barwy propozycja, o intensywniejszym i bardziej cierpkim smaku. Bogactwo które charakteryzuje także to piwo je istną gratką dla wielu koneserów piwa.
Chimay Triple
Jeśli preferujesz coś bardziej rześkiego i chmielowego, Chimay Triple z pewnością przypadnie Ci do gustu. Jego jasnopomarańczowa barwa i wyrazisty smak sprawiają, że piwo to zdecydowanie wyróżnia się na tle wcześniej wspomnianych piw.
Chimay 150
Chimay 150, stworzone z okazji 150. rocznicy powstania browaru, jest kolejnym, prawdziwym, piwnym rarytasem. Znane ze swojego pikantnego i dymnego charakteru, z pewnością zaspokoi podniebienia entuzjastów poszukujących unikalnych doznań piwnych.
Chimay Dorée
Dodatkowo, w browarze warzone jest również piwo Chimay Dorée, możliwe do spożycia wyłącznie na terenie opactwa. Pod względem doznań smakowych, jest ono podobne do Chimay Rouge, ale w odróżnieniu od czerwonego nieco jaśniejsze i inaczej przyprawione.
La Chouffe
Podróżując piwnym szlakiem po Belgii, nie można pominąć wyjątkowego piwa o nazwie La Chouffe. Jest to jasne piwo (z franc.”bière blonde”) warzone w malowniczej miejscowości Achouffe, położonej w Ardenach. Co ciekawe, choć browar, w którym jest ono produkowane, pojawił się stosunkowo niedawno, bo dopiero w 1982 roku, zyskał on szybko uznanie piwnych znawców zdobywając kilka międzynarodowych wyróżnień. Już w 1997 roku znalazł się w pierwszej dziesiątce światowych browarów według Beverage Institute of Chicago, co z pewnością świadczy o jego szybkim awansie na browarniczej arenie.
W 1998 roku La Chouffe zdobyło z kolei złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Piwa w Montrealu, w kategorii mocnego piwa na drożdżach, co dodatkowo podkreśla jego jakość i wyjątkowość. Jeśli chodzi o smak tego wyjątkowego trunku, kosztując go, można spodziewać się orzeźwiającego doznania, wzbogaconego nutą kolendry, które pozostawia charakterystyczny brzoskwiniowy posmak na podniebieniu.
Warto również wspomnieć o jednym z najbardziej charakterystycznych elementów brandingowych piwa La Chouffe – uroczym krasnalu z czerwonym nakryciem głowy i białą brodą, który z dumą gości na piwnych etykietach. Umieszczenie tej postaci jest nie tylko świetnym działaniem marketingowym browaru, ale również hołdem dla lokalnego, ardeńskiego folkloru, gdzie bajkowe postacie, takie jak elfy czy krasnale właśnie, cieszą się dużą popularnością.
Lambic
W belgijskim regionie Pajottenland, zlokalizowanym na południowy zachód od Brukseli, warzone jest piwo o nazwie Lambic. Jest to piwo pszeniczne, stanowiące nieodłączny element belgijskiego piwnego dziedzictwa. To, co czyni je szczególnie fascynującym, to przede wszystkim niezwykły proces produkcji, który z pewnością nadaje piwu wyjątkowości.
Lambic to piwo fermentacji spontanicznej, którego smak może zaskoczyć niektórych specyficznym, kwaskowym charakterem. Wytwarzane jest poprzez kontakt z dzikimi drożdżami i bakteriami, przy użyciu słodu jęczmiennego w połączeniu z dodatkiem pszenicy. Lambic to piwo, które przechodzi również przez długi okres starzenia, trwający od trzech do sześciu miesięcy w przypadku wersji „młodej”, bądź nawet do dwóch lub trzech lat dla piwa dojrzałego.
To właśnie proces starzenia nadaje belgijskiemu Lambicowi charakterystycznego smaku, który jest zarazem wytrawny, winny i cydrowy, z delikatnym kwaśnym posmakiem. Dzięki tym subtelnym niuansom smakowym kosztowanie Lambica może być unikalnym doświadczeniem dla miłośników piwa, którzy poszukują czegoś nietypowego i gwarantującego niebanalne doznania.
Odmiany Lambiców
W kontekście omawiania piw typu Lambic należy omówić również dostępne na rynku piwnym odmiany, które różnią się barwą, smakiem, a także zaskakują unikalnymi procesami produkcji, sprzyjając kreowaniu różnorodności niezwykłego, piwnego, belgijskiego krajobrazu.
Lambics fruités
Lambics fruités, czyli piwa owocowe, powstają poprzez dodanie świeżych owoców, koncentratu owocowego lub mieszanki naparów Lambic przed końcowym etapem refermentacji.
Jednym z najpopularniejszych rodzajów tej odmiany jest bez wątpienia Kriek, przyrządzany z wiśni. Piwo to emanuje intensywnym, bardzo cierpkim i wytrawnym smakiem. Co ciekawe, obecnie coraz więcej browarów decyduje się dodawać cukier do tego typu piw owocowych, aby złagodzić ich intensywność i uczynić je bardziej przystępnymi dla większej grupy konsumentów.
Faro
Faro to kolejna interesująca odmiana, charakteryzująca się krótkim procesem starzenia i szybką fermentacją. Proces produkcji tego piwa polega na kupażowaniu, czyli mieszaniu różnych roczników piwa typu Lambic, a następnie dosładzaniu kandyzowanym lub skarmelizowanym cukrem. Ten subtelny dodatek nadaje Faro łagodności i wyjątkowej słodyczy, czyniąc go piwem o charakterystycznym profilu smakowym.
Gueuze
Kolejnym unikalnym przedstawicielem rodziny Lambic jest Gueuze, łączące w sobie zarówno stare, jak i młode piwa. Najwyższej jakości Gueuze butelkowane jest w dużych butelkach o pojemności siedmiuset pięćdziesięciu mililitrów, z korkiem przypominającym ten stosowany w szampanie. Ta ekskluzywna prezentacja wymaga delikatnego obchodzenia się i kontrolowanych warunków środowiskowych, zbliżonych do tych, jakie stosuje się przy przechowywaniu wina. Znalezienie autentycznego gueuze może być wyzwaniem, ponieważ dostępne na rynku często są różne piwa o podobnym smaku do gueuze, lecz zdecydowanie przesłodzone w celu złagodzenia naturalnej kwasowości tego trunku.
Rodenbach
Rodenbach to renomowany browar zlokalizowany w urokliwym Roeselare, we Flandrii Zachodniej, gdzie od lat warzone jest wyjątkowe, czerwone piwo noszące tę samą nazwę.
Historia browaru
Początki tego browaru sięgają roku 1821, kiedy to czwórka braci Rodenbach (Pedro, Alexander, Ferdinand i Constantijn) zdecydowała się zainwestować w niewielki browar w Roeselare, zakładając spółkę na okres piętnastu lat. Pod koniec tego okresu, Pedro wraz ze swoją żoną Reginą Wauters zakupili browar od pozostałych wspólników. Tak rozpoczął się nowy rozdział w historii browaru Rodenbach.
Syn Pedro i Reginy, Edward, przejął kierowanie browarem w 1864 roku. Choć już za czasów jego kierownictwa browar Rodenbach przeżył znaczny rozwój, prawdziwą, piwną rewolucję rozpoczął dopiero syn Edwarda, Eugene, który przejął firmę w 1878 roku. Przed przejęciem funkcji zarządzającego browarem, Eugene udał się do Anglii, gdzie zdobył cenne doświadczenie, uzyskując wiedzę o dojrzewaniu piwa w dębowych beczkach oraz sztuce mieszania piw o różnym stopniu dojrzałości. To właśnie ta innowacyjna metoda produkcji piwa stała się później charakterystycznym elementem marki Rodenbach.
Ze względu na brak męskiego potomstwa Eugene’a, utworzono spółkę akcyjną, w której większość udziałów pozostała w rękach potomków Rodenbachów aż do 1998 roku, kiedy to browar został przejęty przez przedsiębiorstwo Palm Brewery. Mimo zmiany właściciela, Rodenbach nadal pozostaje renomowanym producentem wyjątkowych piw, kontynuując swoją bogatą tradycję i dziedzictwo w świecie belgijskiego piwowarstwa.
Odmiany piwa Rodenbach
W swojej bogatej ofercie piwnej browar Rodenbach proponuje wiele fascynujących odmian, wybijających się unikalnym smakiem i charakterem.
Rodenbach Original
Jednym z nich jest Rodenbach Original, piwo, które powstało w wyniku połączenia dojrzałego i młodego piwa typu ale. Jego profil smakowy cechuje się orzeźwiającą nutą, owocowym aromatem oraz słodko-kwaśnym smakiem, wzbogaconym delikatnymi nutami dębu.
Rodenbach Grand Cru
Rodenbach Grand Cru to kolejna znakomita propozycja, charakteryzująca się niezwykłą kompozycją piwną. Piwo to tworzy się poprzez mieszankę 1/3 młodego piwa z 2/3 piwa dojrzewającego przez dwa lata w dębowych beczkach. W efekcie tego fascynującego procesu uzyskujemy intensywny smak Rodenbach Grand Cru, który przyciąga wielu miłośników piwnych doznań.
Rodenbach Vintage
Rodenbach Vintage to z kolei unikatowe piwo niemieszane, dojrzewające w pojedynczej beczce. Trunek ten wyróżnia się indywidualnością i głębokim charakterem.
Rodenbach Alexander
Następnym piwem wartym omówienia jest Rodenbach Alexander, będący odmianą klasycznego Rodenbacha, wzbogaconą subtelnymi akcentami wiśni. Stworzone z okazji dwusetnych urodzin Alexandre’a Rodenbacha, współzałożyciela browaru, piwo to jest prawdziwym hołdem dla historii tego miejsca, a jednocześnie miłym urozmaiceniem smakowym.
Redbach
Do odmian piwa Rodenbach można zaliczyć również Redbacha, którego pozyskuje się w wyniku połączenia klasycznego Rodenbacha z dodatkiem soczystych wiśni w proporcji dwudziestu pięciu procent. Jego ciemnoczerwony kolor i różowa piana tworzą elegancką kompozycję. Smak tego trunku jest zaś doskonale zbalansowany, oferując słodkie akcenty w harmonii z innymi smakowymi komponentami.
Jupiler
Etymologia nazwy
Jupiler to jedno z najbardziej znanych belgijskich piw, którego nazwa pochodzi od obszaru Jupille-sur-Meuse, znajdującego się w obrębie miasta Liège. To właśnie tutaj, w browarze Piedboeuf, warzone jest to wyjątkowe, jedno z najlepiej sprzedających się w Belgii piwo.
Historia
Historia Jupilera sięga roku 1966. W tym właśnie roku bowiem browar Piedboeuf wprowadza omawiane piwo na rynek, pod nazwą „Jupiler 5”. Ówczesna nazwa tego orzeźwiającego lagera pochodzi od zawartości alkoholu w piwie wynoszącej 5%. Chociaż w kolejnych latach liczba „5” zniknęła z nazwy trunku, Jupiler pozostał jednym z najpopularniejszych piw w Belgii, zdobywając uznanie konsumentów i utrzymując swoją pozycję na rynku. Roczna produkcja browaru sięga prawie pięciu milionów hektolitrów piwa.
Wprowadzenie Jupilera było z pewnością istotnym krokiem w historii belgijskiego przemysłu piwnego, a jego smak i jakość sprawiły, że stał się on jednym z najchętniej wybieranych piw w kraju. Jupiler to zatem nie tylko wyjątkowy smak, ale także bogata historia, tradycja i część dziedzictwa belgijskiego piwowarstwa.
Odmiany
Jupiler, jako jedno z najbardziej rozpoznawalnych piw w Belgii, oferuje piwnym entuzjastom pełną różnorodność smaków i wariantów, dopasowując się w gusta szerokiej grupy konsumentów.
Jupiler
Oryginalny Jupiler to jasny lager, stworzony z połączenia słodu, kukurydzy, wody, chmielu i drożdży. Zadebiutował na rynku w 1966 roku i od tego czasu udało mu się zdobyć popularność dzięki pijalności oraz charakterystycznej, obfitej pianie.
Jupiler Blue
Piwo zostało wprowadzone w 2006 roku. Jest to wariant o niższej zawartości alkoholu w porównaniu z klasycznym Jupilerem, zachowujący jednak autentyczny smak oryginału.
Jupiler 0,0%
Jupiler 0,0% został z kolei wprowadzony w 2016 roku i jest doskonałym rozwiązaniem dla osób, które choć nie spożywają alkoholu, dużą uwagę przywiązują do walorów smakowych, jakie może dostarczyć im klasyczne piwo.
Jupiler Tauro
W przeszłości dostępne było również piwo Jupiler Tauro, wprowadzone na rynek jesienią 2008 roku z zawartością alkoholu wynoszącą 8,3%. Produkcję tego wariantu zakończono na początku 2012 roku.
Marketing
Jupiler może pochwalić się również udziałem w wielu kampaniach reklamowych, które również wpłynęły z pewnością na popularność tego piwa.
Piwo z browaru Piedboeuf jest głównym sponsorem belgijskiej Pro League, najwyższej belgijskiej ligi piłkarskiej, oraz drugiej ligi w Holandii, Eerste Divisie. Dodatkowo, marka wspiera reprezentację Belgii w piłce nożnej, oferując specjalne puszki ze zdjęciami zawodników.
Ich kultowym hasłem reklamowym jest „Mężczyźni wiedzą dlaczego” (holenderski: „Mannen weten waarom”; francuski: „Les Hommes savent pourquoi”), które często jest modyfikowane w zależności od grupy odbiorców, jaką pragnie zainteresować marka.
W 2018 roku spółka AB InBev ogłosiła, że na okres pięciu miesięcy zmieni nazwę „Jupiler” na „Belgia” w związku z udziałem tego kraju w Mistrzostwach Świata FIFA 2018, co było z pewnością ciekawym wydarzeniem w historii marki z punktu widzenia marketingowego. Ruch ten był na pewno również udany, a producenci Jupilera mogą być dumni ze swoich rodaków, biorąc pod uwagę zajęcie wysokiego, trzeciego miejsca przez Czerwone Diabły podczas tych rozgrywek.
Hoegaarden
Hoegaarden jest bez wątpienia jednym z najbardziej wyjątkowych belgijskich piw, które produkowane jest od lat w miejscowości o tej samej nazwie, położonej w prowincji Brabancja Flamandzka, w centralnej części Belgii.
Piwo to wyróżnia się przede wszystkim swoim tradycyjnym charakterem, należąc do unikatowego rodzaju piwnego witbier, do którego kwalifikują się belgijskie piwa pszeniczne, nazywane również po francusku „bière blanche” (białe piwo).
Historia
Historia piwa Hoegaarden i gatunku witbier sięga roku 1445. Wówczas bowiem mnisi z miejscowości Hoegaarden stworzyli ten unikalny styl piwny, który przetrwa kolejne stulecia, mimo wielu historycznych zawirowań. Co ciekawe, pierwsze witbiery były bardzo kwaśne i dość nieprzystępne smakowo dla wielu smakoszy. Wszystko zmieniło się w momencie w którym zaczęto dodawać do trunków skórkę pomarańczową i kolendrę, składniki importowane z kolonii Curaçao, dzisiaj będącej terytorium zależnym Holandii na Karaibach. Przemysł piwowarski w Hoegaarden rozkwitał, osiągając swój szczyt w 1736 roku. W pierwszej połowie XVII wieku istniało aż trzydzieści sześć browarów i sto dziesięć słodowni.
Po rewolucji francuskiej, Hoegaarden stopniowo zaczęło tracić na znaczeniu, a styl piwa białego odchodził do lamusa. Zamknięcie ostatniego browaru Thomsin nastąpiło w 1957 roku. Kultowy styl witbier nie musiał jednak długo czekać na swoje odrodzenie, które nastąpiło w 1966 roku. Były pracownik browaru Thomsin, Pierre Celis, postanowił wówczas przywrócić tradycję warzenia belgijskiego piwa pszenicznego, zakładając browar De Kluis w Hoegaarden. Od tamtej pory, w browarze nieprzerwanie warzony jest witbier z zachowaniem autentyczności tradycyjnego stylu piwnego. To dzięki staraniom Celisa, Hoegaarden ponownie stało się synonimem belgijskiego witbiera i cieszy się uznaniem miłośników piwa na całym świecie.
Odmiany piwne
Hoegaarden oferuje różnorodne odmiany, zaspokajając zróżnicowane gusta konsumentów. Wśród nich znajdują się:
- Hoegaarden Originale: klasyczna odmiana piwa Hoegaarden, znana ze swojego kultowego, tradycyjnego smaku i charakterystycznego aromatu belgijskiego witbiera
- Hoegaarden Rosée: odmiana wzbogacona ekstraktami z malin, nadająca nowy, świeży, owocowy wymiar piwnemu doświadczeniu związanemu z Hoegaarden
- Hoegaarden Citron: piwo z dodatkiem ekstraktów z cytryny i limonki, oferujące orzeźwiający smak cytrusów. Doskonałe na letnie, wakacyjne dni
- Hoegaarden Speciale: dostępne jedynie na terenie Belgii w okresie od października do stycznia. Poza tym, ta specjalna edycja, wyróżnia się również unikatowymi cechami smakowymi.
- Hoegaarden Grand Cru: kolejne, wyjątkowe piwo typu Hoegaarden o intensywnym smaku i niebanalnym charakterze
- Hoegaarden 0,0: wersja bezalkoholowa, zachowująca oryginalny smak, idealna dla tych, którzy cenią klasycznego Hoegaardena, ale chcą go spróbować w wersji bez zawartości alkoholu
- Hoegaarden Radler Agrum: piwo typu Shandy, łączące jasne piwo z lemoniadą i ekstraktem z pomarańczy, tworzące orzeźwiający napój, świetny na upalne dni
- Hoegaarden Radler Lemon & Lime: kolejna odmiana Shandy, tym razem z ekstraktami z cytryny i limonki, dodająca świeżości i kwasowości napojowi
Duvel
Kolejnym belgijskim piwem, które zasługuje na uwagę, jest Duvel. Jest to jasne piwo górnej fermentacji, warzone przez ponad sto lat przez browar Duvel Moortgat w miejscowości Breendonk, zlokalizowanej między Brukselą a Antwerpią.
Historia piwa
Historia Duvela sięga około 1918 roku. Pod koniec I wojny światowej Albert Moortgat decyduje się na rozpoczęcie produkcji piwa o nazwie Victory Ale, którego charakterystyczną cechą było wykorzystywanie drożdży szkockiego piwa McEwan’s Scotch Ale. W 1923 roku jeden z flamandzkich przyjaciół Alberta określił to piwo mianem „nen echten duvel” („prawdziwego diabła” w dialekcie brabanckim), co stało się inspiracją do zmiany nazwy piwa na Duvel. Nietypowe określenie zyskało na popularności i zafascynowało klientów, jak również konkurentów, wpływając na kulturę piwną w Belgii. Zmiana nazwy na Duvel okazała się kluczowym momentem w historii tego piwa. Jego „zły” charakter był swoistą odpowiedzią na pojawienie się piw klasztornych w tym samym okresie. Kierując się tą nową identyfikacją, piwo stało się jednym z najbardziej wyróżniających się trunków, będąc niemalże legendarnym wśród belgijskich piw określanych w kategorii mocnych.
Kolejne lata Duvela to okres ewolucji, rozwoju i podnoszenia jakości. Staranne procesy selekcji umożliwiły zachowanie tylko tych szczepów drożdży, które gwarantują optymalną kombinację smaków. W 1967 roku rozpoczęto eksperymenty pod kierunkiem wybitnego piwowara i znawcy, profesora Jeana De Clercka. Efektem tych badań było wprowadzenie na rynek w 1970 roku jasnej odmiany piwa, zastępującej wcześniejsze, ciemne wersje. Krok ten okazał się na tyle innowacyjny, że przyniósł ogromny, komercyjny sukces i zainspirował innych piwowarów, którzy od lat 80. XX wieku zaczęli wprowadzać własne, mocne, jasne piwa. Niektóre z tych trunków noszące nazwy takie jak Lucifer, Judas czy Satan, jasno nawiązują do niezrównanego Duvela. W rezultacie, piwo Duvel stało się nie tylko symbolem belgijskiego piwowarstwa, ale także pionierem w kategorii mocnych, jasnych piw, zdobywając uznanie miłośników piw craftowych na całym świecie.
Odmiany piwne
Duvel posiada wiele odmian, zaspokajających różnorodne gusta konsumentów:
- Duvel Classic: klasyczna odmiana Duvela, charakteryzująca się wyższą zawartością alkoholu i unikalnym smakiem, warzona z większą ilością jęczmienia, w porównaniu ze zwykłym lagerem. Podczas butelkowania dodaje się do niego jeden z dwóch szczepów drożdży oraz trochę cukru w celu refermentacji
- Duvel Tripel Hop: wyróżniający się dodawaniem amerykańskich odmian chmielu, nadającym mu dodatkowego aromatu. Pochodzące ze Stanów Zjednoczonych odmiany chmielu (citra i cashmere) są stałym składnikiem tego piwa
- Duvel 6,66: wprowadzone z okazji 150-lecia browaru w 2021 roku, piwo to wyróżnia się zawartością alkoholu wynoszącą 6,66%. Nazwa nawiązuje nie tylko do zawartości alkoholu, ale również do liczby biblijnej bestii
- Duvel Groene (Green): odmiana dostępna w przeszłości, która była piwem niepodlegającym refermentacji, co skutkowało niższą zawartością alkoholu
Warto podkreślić, że Duvel odnosi sukcesy na rynku piwnym, stale eksplorując nowe smaki i zachowując swoją pozycję, jako ikony belgijskiego piwowarstwa. Dlatego warto na bieżąco śledzić informacje związane z browarem w kontekście warzenia nowych piw.
Orval
Piwo Orval to wyjątkowe piwo warzone przez opactwo trapistów Notre-Dame d’Orval, położone w prowincji Luksemburg w Walonii, na południu Belgii.
Historia
Opactwo Cystersów w Orval („Złota Dolina”) zostało założone w 1132 roku. Chociaż opactwo to przeżyło na przestrzeni wieków wiele kryzysów (zostało ono między innymi zniszczone po rewolucji francuskiej), przebywający w nim zakonnicy, między latami 1926 a 1948 podjęli się heroicznego zadania odbudowy kompleksu sakralnego. Pomimo długiej historii, pierwsze piwo pod marką Orval uwarzono tutaj dopiero w 1932 roku.
Inicjatywa powstania browaru była częścią szerszych działań mających na celu sfinansowanie nowego opactwa. Fakt ten odróżnia piwo Orval od innych piw produkowanych przez trapistów, których pierwotnym celem było zaspokojenie partykularnych potrzeb. W przypadku Orval, produkcja piwa miała charakter bardziej kolektywny, służący odbudowie zakonu.
Omawiając dzieje opactwa z Orval i tamtejszego browaru, nie sposób wspomnieć o ciekawej anegdocie, pochodzącej z lat pięćdziesiątych. Bracia Dominique i Raphael, dwaj mnisi, wyspecjalizowani w sztuce piwowarskiej od braci Scourmont, nawiązali kontakt z profesorem Jeanem De Clerckiem, o którym wspomnieliśmy już w kontekście poprzedniego piwa. Za jego poradą browar przeszedł renowację, a zbiorniki fermentacyjne zostały dokładnie oczyszczone. Jednak w wyniku tych zmian, piwo utraciło swoje charakterystyczne cechy nabyte dzięki dzikim drożdżom osadzającym się w zbiornikach. Po tym nieszczęśliwym wydarzeniu, brat Dominique, z niesamowitą dbałością, musiał przeszukać browar, aby odzyskać te unikalne drożdże i przywrócić piwu jego niepowtarzalny smak.
W 1994 roku przeprowadzono kontrolę, która wykazała konieczność zwiększenia produkcji piwa Orval, które umożliwiłoby przetrwanie browaru produkującego klasztorny trunek. W obliczu tego wyzwania pojawiła się sugestia przeniesienia produkcji w inne miejsce. Mnisi przywiązani do starej, sięgającej XII wieku historii tego miejsca nie zgodzili się jednak na to rozwiązanie i zdecydowali o kontynuowaniu funkcjonowania browaru w murach opactwa. Dzięki inwestycjom moc produkcyjna browaru wytwarzającego Orval wzrosła z 34 000 hektolitrów w 1994 roku do ponad 45 000 hektolitrów w 2002 roku. Obecnie warzonych jest tutaj rocznie aż 68 000 hektolitrów piwa.
Produkcja piwa i porady związane z przechowywaniem go
W ramach procesu produkcji piwa Orval wykorzystywany jest słód jasny oraz niewielka ilość słodu karmelizowanego. Do zimnego moszczu, czyli świeżo wyciśniętego soku, dodawany jest płynny, kandyzowany cukier. Pierwsza fermentacja odbywa się przy użyciu popularnych drożdży piwnych (Saccharomyces). Następnie piwo dojrzewa przez około dwa tygodnie w zbiornikach magazynowych. Drugi rodzaj drożdży, fermentujących spontanicznie, dodawany jest w tym procesie, aby nadać piwu kwaskowatego akcentu. Dodatkowo, na tym etapie wprowadza się świeżo infuzowany chmiel poprzez chmielenie na zimno. Na koniec, przed butelkowaniem dodaje się jeszcze cukier i drożdże, co umożliwia przygotowanie produktu do refermentacji w butelce.
Zgodnie z informacjami zawartymi na etykiecie, zaleca się spożycie piwa Orval w ciągu pięciu lat od daty produkcji. Piwo można jednak również przechowywać dłużej, pozwalając mu dojrzewać w piwnicy. Jeśli chodzi o przechowywanie trunku, powinien znajdować się on w ciemnym miejscu, którego temperatura oscyluje między 12 a 14°C.
Odmiany piwa Orval
Klasyczna odmiana Orval
Piwo Orval posiada jedną, główną odmianę, powszechnie sprzedawaną na rynku piwnym.
Świeże Orval, które wyjdzie prosto z browaru, charakteryzuje się owocowymi nutami, chmielowym aromatem i orzeźwiającym smakiem.
Po przekroczeniu pięciu miesięcy, w piwie można zaobserwować rozwiniętą, obfitą pianę. Zmienia się wówczas także jego smak. Owocowość ustępuje bowiem stopniowo kwaskowatości.
Po szóstym miesiącu piwo zyskuje cechy „dzikie” dzięki obecności drożdży Brettanomyces, a także nuty kwasu mlekowego i skórki cytrynowej.
Po roku dojrzewania, Orval nabiera wytrawnej goryczki. Chociaż piwo to można przechowywać przez dłuższy czas, traci ono z czasem swoją chmielową świeżość.
Warto również zauważyć, że piwny osad z drożdżami zaleca się podawać oddzielnie, w małych kieliszkach.
Jak widzimy, każdy etap dojrzewania piwa Orval niesie ze sobą unikalne doznania smakowe i aromatyczne, czyniąc to piwo niezwykle fascynującym dla miłośników piwowarstwa.
Orval Vert
Kolejna odmiana piwa Orval, znana jako Orval Vert lub Petit Orval jest wyjątkowym trunkiem serwowanym na terenie opactwie w wersji butelkowej dla zakonników i gości, a także w kawiarni opackiej, gdzie podawany jest z beczki. Charakteryzuje się bardziej owocowym smakiem, choć mniej intensywnym niż w przypadku klasycznej wersji.
Dostępność piwa
Od 2008 roku, dzięki inwestycjom, moc produkcyjna browaru Orval wzrosła do sześćdziesięciu pięciu tysięcy hektolitrów. Wraz ze wzrostem produkcji, zauważalny był także wzrost popytu, który doprowadzał niestety do sporadycznych niedoborów. W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie, browar skoncentrował się na równomiernym rozprowadzaniu osiemdziesięciu pięciu procent produkcji piwa na rynku belgijskim poprzez różne kanały dystrybucji. Aby uniknąć masowego zakupu w supermarketach, podjęto również decyzję o zaprzestaniu dystrybucji skrzynek z piwem Orval w tych miejscach. Dzięki zrównoważonemu podejściu, piwo Orval pozostaje jednak dostępne dla różnych grup konsumentów. W nowej sytuacji radzi sobie także browar warzący to piwo, który pozyskuje stałe dochody z wytwarzania kultowego trunku, dzięki zdywersyfikowanej dystrybucji.
Etykieta piwa i związana z nią legenda
Na etykiecie piwa Orval widnieje przedstawienie pstrąga ze złotym pierścieniem w pysku, nawiązujące do opowieści związanej z założeniem opactwa Orval. Legenda ta opowiada o hrabinie Matyldzie toskańskiej, która, spacerując po dolinie, zgubiła drogocenny pierścień. Pierścieniem zainteresowała się ryba, która znalazła go w wodzie i zwróciła hrabinie. W podziękowaniu za zwrot cennego przedmiotu, Matylda radośnie wykrzyknęła: „To naprawdę jest złota dolina!” (Orval, „val d’or” oznacza „złota dolina”) i zdecydowała się ufundować opactwo w tym błogosławionym miejscu. Ikona pstrąga z pierścieniem na etykiecie piwa nie jest zatem jedynie prostym motywem bez głębszej historii, ale stanowi ważny element kultury i tradycji, której popularyzacją może pochwalić się z pewnością piwo Orval.
Bush
Przechodzimy do kolejnego i ostatniego już na naszej liście belgijskiego piwa, a mianowicie piwa Bush, charakteryzującego się bardzo wysoką zawartością alkoholu, sięgającą 12%.
Historia
Przy omawianiu dziejów browaru i piwa warto zaznaczyć, że choć browar Dubuisson, w którym warzone jest piwo, istnieje od 1769 roku, pierwsze piwo Bush w tym miejscu zostało wyprodukowane stosunkowo późno, bowiem dopiero w 1933 roku.
Choć jest to oczywiście piwo całkowicie belgijskie, początki jego produkcji były związane z ówcześnie popularną angielską tradycją warzelniczą. W celu konkurowania z angielskimi piwami, właściciele browaru zdecydowali się nawet na zmianę nazwy piwa z dotychczasowej Dubuisson bière, nawiązującej do nazwy browaru, mieszczącego się w Pipaix, niedaleko Leuze-en-Hainaut, gdzie było ono warzone, na Bush Beer. Co ciekawe, zmiana nazwy z francuskiej na angielską wiązała się jednocześnie z tłumaczeniem między językami (buisson to po francusku krzak, tak samo, jak bush po angielsku). W Stanach Zjednoczonych piwo to było z kolei sprzedawane pod nazwą Scaldis, odnoszącą się do łacińskiego określenia rzeki Skaldy.
Jeśli chodzi o dystrybucję piwa za granicą, do 1996 roku browar eksportował swoje wyroby do wielu krajów zachodnioeuropejskich, Ameryki Północnej, a także Japonii. Dzięki prężnemu rozwojowi, obecny zakres eksportu browaru Dubuisson obejmuje również Tajwan, Węgry, Brazylię i Republikę Południowej Afryki.
Surowce
Browar Dubuisson jest częściowo niezależnym, jeśli chodzi o pozyskiwanie surowców do produkcji piwa Bush.
Posiada on własną, laboratoryjną kulturę drożdży, która stanowi ważny element kontroli jakości piwa.
Woda, kluczowy składnik tego bursztynowego trunku, jest pozyskiwana z kolei z prywatnej studni browaru Dubuisson. Warto przy tym podkreślić, że jest to niezwykle czysta woda, co jest niezbędne do produkcji wysokiej jakości piwa.
Jeśli chodzi o pozostałe surowce, chmiel i jęczmień używane do warzenia piwa Bush pochodzą z Czech. Staranny wybór surowców wpływa na charakterystyczny profil smakowy piwa i świadczy o świadomości, trosce i zaangażowaniu właścicieli przedsiębiorstwa.
Odmiany piwa Bush
Piwo Bush występuje w różnych odmianach.
Amber Bush
Amber Bush, początkowo wprowadzone na rynek w 1933 roku, jako Bush Beer (zmiana nazwy na Amber Bush nastąpiła w 1998 roku), jest jednym z najstarszych i najbardziej popularnych piw belgijskich występujących w linii produktów Browaru Dubuisson. Dostępne jest w butelkach o pojemności trzystu trzydziestu mililitrów. Większe butelki, o pojemności 750 mililitrów określane są z kolei mianem Tripel Amber Bush.
Bush Blonde
Kolejną odmianą jest Bush Blonde, jasne, filtrowane piwo górnej fermentacji o wysokiej zawartości alkoholu, wynoszącej 10,5%, wprowadzone na rynek w 1998 roku z okazji 65-lecia firmy Bush Amber. Analogicznie jak w przypadku Tripel Amber Bush, butelki o pojemności 75 cl tej odmiany nazywane są Bush Blonde Triple. Piwo to wyróżnia się intensywnym smakiem.
Bush de Noël
Inną wersją Busha jest Bush de Noël, ciemne, filtrowane piwo świąteczne o zawartości alkoholu 12%, pierwszy raz uwarzone w 1991 roku. Wersja Christmas Premium Bush w butelkach o pojemności siedmiuset pięćdziesięciu mililitrów zawiera 13% alkoholu.
Pêche Mel Bush
Pêche Mel Bush to kolejna odmiana, składająca się w połowie z piwa lambic Timmermans (4% alkoholu) i w połowie z Amber Bush, co czyni je najmocniejszym z belgijskich piw owocowych. Zawiera naturalne ekstrakty z brzoskwiń i ma zawartość alkoholu na poziomie 8,5%.
Bush de Nuits
Bush de Nuits to tripel o miedzianej barwie i zawartości alkoholu 13%. Wyjątkowe jest to, że dojrzewa przez 6 do 9 miesięcy w drewnianych beczkach po burgundzkim winie Nuits-Saint-Georges, co nadaje mu winny charakter. Wprowadzono je na rynek w 2008 roku. Co ciekawe, każde wydanie jest datowane (na przykład „Cuvée Spéciale 2010”).
Bush Prestige
Bush Prestige, o zawartości alkoholu 13%, to tripel o bursztynowej barwie, który pierwotnie uwarzony został w 2000 roku z okazji nadejścia nowego tysiąclecia, jako Bush Millennium. Piwo dojrzewa w dębowych beczkach, a podczas butelkowania dodaje się do niego odrobinę cukru i drożdży, co skutkuje ponowną fermentacją w butelce i naturalnym zmętnieniem. Po raz pierwszy zabutelkowano je w ilości dwóch tysięcy butelek magnum, charakteryzujących się dużym rozmiarem. Od 2003 roku jest regularnie produkowane pod nazwą „Bush Prestige”.
Cuvée des Trolls
Cuvée des Trolls to piwo o zawartości alkoholu wynoszącej siedem procent, wyjątkowe w ofercie browaru Dubuisson, bowiem nie nosi nazwy Bush. Dedykowane są mu dwa minibrowary w Walonii: jeden zlokalizowany w Mons, a drugi w studenckim mieście Louvain-la-Neuve. Sprzedawane jest w butelkach o pojemności 33 cl, a wersje o pojemności 75 cl nazywane są Tripel Cuvée des Trolls.
Bush 7
W 1994 roku na rynek wprowadzono Bush 7, bursztynowe piwo górnej fermentacji o zawartości alkoholu 7,5%. Jego produkcję zakończono w 2010 roku. Co ciekawe, w niektórych krajach było ono sprzedawane pod nazwą Clovis, honorując browar Clovisa Dubuissona z początku XX wieku.
Wyróżnienia
Browar odpowiedzialny za produkcję piwa Bush może poszczycić się wieloma uznaniami, zdobytymi przez wiele lat swojej działalności.
W czym pić piwo?
Belgijskie piwa rzemieślnicze często serwowane są w ekskluzywnych, gustownych szklanych naczyniach do piwa. Wiele z nich jest sklasyfikowanych, jednak istnieją również bary, gdzie podawane są bardziej nieformalne, oryginalne, ”domowe” szklane naczynia. Poniżej przedstawione zostaną najczęstsze modele, szczególnie charakterystyczne dla Belgii i Holandii, w których tradycyjnie spożywa się różne odmiany piwa.
Kieliszek tulipanowy
Jednym z najbardziej popularnych modeli jest kieliszek tulipanowy, który charakteryzuje się bulwiastym korpusem podobnym do kieliszka do koniaku. Różnica polega na tym, że w odróżnieniu od kieliszka do koniaku, górna część kieliszka tulipanowego wyraźnie rozszerza się w górnej części naczynia.
Ten rodzaj naczynia rekomendowany jest do serwowania szkockiego ale, amerykańskich double/imperialnych IPA, barley wine’ów, belgijskich ale i innych aromatycznych piw.
Tak, jak zostało to już wcześniej wspomniane, kieliszki tulipanowe należą do jednych z najbardziej popularnych typów naczyń używanych do serwowania piw. Oprócz zatrzymywania aromatu, kieliszek tulipanowy jest również projektowany tak, aby dostarczać wrażeń wizualnych i zapachowych podczas spożywania piwa, co również wpływa na jego atrakcyjność i w efekcie popularność.
Co ciekawe, pewne kufle, zwężające się ku górze, są również określane czasami jako kieliszki tulipanowe, pomimo że mają zauważalnie mniejszą krzywiznę.
Kieliszek fletowy
Innym charakterystycznym rodzajem kieliszków jest kieliszek fletowy, przypominający naczynie do szampana. Preferowany do serwowania belgijskich lambiców i piw owocowych, dzięki wąskiemu kształtowi, utrzymuje on nasycenie dwutlenkiem węgla, jednocześnie intensyfikując aromatyczne doznania.
Szklane puchary i kielichy
Kolejnym rodzajem naczyń są szklane puchary i kielichy, będące technicznie rzecz ujmując, dużymi kieliszkami w formie misy, umieszczonymi na nóżce. Idealne do serwowania ciężkich belgijskich piw typu ale, niemieckich koźlaków i innych podobnych, tego typu trunków. Różnice między pucharami, a kielichami zazwyczaj są związane z grubością szkła. Puchary charakteryzują się grubymi ściankami, a kielichy cieńszymi.
Piwne festiwale w Belgii
BAB-bierfestival
Ponieważ piwo jest wizytówką Belgii, odbywa się w tym kraju regularnie wiele prestiżowych festiwali piwa. Jednym z czołowych jest z pewnością właśnie BAB-bierfestival. Organizowany każdego roku przez Brugse Autonome Bierproevers (BAB), czyli w tłumaczeniu z holenderskiego niezależnych degustatorów w Brugii, przyciąga uwagę miłośników piwa na początku lutego. Wydarzenie to odbywa się aktualnie w Bruges Meeting & Convention Centre, goszcząc około osiemdziesiąt różnych browarów, a liczba ta z roku na rok nadal rośnie. Uczestnicy biorący udział w wydarzeniu mają okazję degustować średnio ponad czterysta piw, w tym wiele, dopiero co wprowadzonych na rynek.
Festiwal początkowo odbywał się w historycznej i kultowej dzwonnicy miejskiej, zlokalizowanej w centrum Brugii. Jednak ze względu na rosnącą popularność, festiwal przeniósł się do Bruges Meeting & Convention Centre. Z okazji dziesięciolecia odbywania się festiwalu, w roku 2017 Bruges Beer Festival powrócił do historycznego centrum miasta. Tradycja ta była kontynuowana w kolejnej edycji.
Zyskując na popularności zarówno w kraju, jak i za granicą, festiwal stał się wydarzeniem znanym nie tylko z bogatej oferty piw, ale również dzięki zróżnicowanym atrakcjom towarzyszącym. W jednej z ostatnich edycji festiwalu, artyści graffiti wykorzystali puszki ze sprayem, aby przedstawić motyw piwa w całej jego różnorodności w malowniczym historycznym centrum Brugii, dostarczając uczestnikom BAB-bierfestival jeszcze większej ilości atrakcji.
Festiwal Piwa Zythos (ZBF)
Festiwal Piwa Zythos (ZBF) to coroczne wydarzenie, które odbywa się w hali wystawowej Brabanthal w mieście Leuven (położonym na wschód od Brukseli), zazwyczaj pod koniec kwietnia. ZBF stał się kluczowym punktem w kalendarzu miłośników piwa, przyciągając zarówno krajowych, jak i międzynarodowych entuzjastów piwowarstwa. Na festiwalu można znaleźć około stu stoisk, gdzie prezentowane są różnorodne odmiany piwa. Część z nich jest warzona specjalnie z okazji ZBF, oferując unikalne smaki, których można spróbować po raz pierwszy właśnie na tym wydarzeniu.
Leuven, miejsce organizacji festiwalu, aktywnie angażuje się w tworzeniu wyjątkowej atmosfery święta piwa. Wiele lokalnych restauracji proponuje osobom biorącym udział w imprezie specjalne dania oparte na piwie lub zestawienia potraw z konkretnymi rodzajami piwa. Ponadto, uczestnicy festiwalu mogą wziąć udział w warsztatach piwnych, a także dowiedzieć się więcej o lokalnych historiach związanych z piwowarstwem w Leuven. Dodatkowo, istnieje możliwość degustacji owoców pracy domowego browaru Domus. Wszystko to czyni bez wątpienia Festiwal Piwa Zythos wyjątkowym i pełnym atrakcji wydarzeniem dla wszystkich miłośników piwa.
Belgisch Bierweekend
Belgijski Weekend Piwny (Belgisch Bierweekend) to coroczne wydarzenie, które odbywa się w pierwszy weekend września na urokliwym rynku Grand-Place/Grote Markt w samym sercu Brukseli. To, co wyróżnia ten prestiżowy festiwal piwa, to przede wszystkim ceremonie wręczenia nagród i swojska atmosfera, podkreślająca związki piwnego dziedzictwa z belgijską kulturą.
Tak, jak zostało to już wspomniane, podczas brukselskiego festiwalu, nadawane są wyróżnienia w dość unikalny i osadzony mocno w historii sposób. Podczas Belgijskiego Weekendu Piwa niektórych wybitnych ambasadorów belgijskiego piwa honoruje się rycerskim tytułem w uznaniu za ich wyjątkową rolę w promocji tego trunku. Wśród laureatów mogą znaleźć się eksporterzy piwa, kucharze, sommelierzy oraz dziennikarze specjalizujący się w tematyce piwnej.
Oficjalne otwarcie weekendu festiwalu piwnego odbywa się w ratuszu w Brukseli, gdzie odbywają się często liczne przemówienia, nadające uroczysty nastrój wydarzeniu. Kolejną atrakcją podczas festiwalu Belgisch Bierweekend jest parada zabytkowych wozów, prowadzonych przez zaprzężone, piękne i silne belgijskie konie. Podczas wydarzenia entuzjastom piwnych imprez towarzyszy również orkiestra, dodająca uroczystości wyjątkowego akcentu muzycznego.
Po ceremoniach otwarcia, miłośnicy piwa zebrani na wydarzeniu mają możliwość wzięcia udziału w degustacjach różnorodnych piw, oferowanych przez licznie zgromadzonych piwowarów. Na stoiskach festiwalowych prezentowana jest szeroka gama zróżnicowanych piw, warzonych przez różnej wielkości i popularności browary. Możemy skosztować tam zatem zarówno piw warzonych przez małe browary, jak i trunki renomowanych belgijskich producentów. Belgijski Weekend Piwny to z pewnością wyjątkowe wydarzenie dla miłośników piwa, skupiające się nie tylko na degustacji, ale także na promocji i uhonorowaniu osób zasłużonych dla belgijskiego piwowarstwa.
Modeste Bierfestival
Pod koniec września, w Antwerpii, w browarze De Koninck, każdego roku odbywa się z kolei Modeste Bierfestival, festiwal, będący wspaniałym owocem współpracy pomiędzy browarem a Antwerps Bier College (ABC), lokalnym oddziałem stowarzyszenia konsumentów piwa Zythos. Nazwa festiwalu „Modeste” upamiętnia Modeste’a Van den Bogaerta, byłego właściciela browaru De Koninck, kierującego nim przez ponad pięćdziesiąt lat.
Impreza cieszy się sporą popularnością w ostatnim czasie. Udział w nim bierze ponad trzydzieści browarów, których obecność może z pewnością przyciągnąć wielu piwnych entuzjastów. Pojawienie się na Modeste Bierfestival stanowi znakomitą okazję zwłaszcza dla mniejszych belgijskich browarów, które mogą wówczas zaprezentować swoje wyroby. Festiwal jest także miejscem odbywania się licznych prelekcji na temat piwa, ukazujących jego różnorodność w fascynujący sposób.
Podsumowując, dzięki swojej inicjatywie, piwne wydarzenie Modeste Bierfestival przyczynia się do promocji mniejszych browarów oraz edukacji piwnej publiczności, łącząc w sobie smakowe doznania z wiedzą na temat piwowarstwa.
Christmas Beer Festival Essen
W połowie grudnia każdego roku, w malowniczej miejscowości Essen, położonej czterdzieści kilometrów na północ od Antwerpii, przy granicy z Holandią, odbywa się Świąteczny Festiwal Piwa (Christmas Beer Festival Essen), wyjątkowe wydarzenie które coraz częściej zyskuje międzynarodowe uznanie, przyciągając miłośników piwa z całego świata.
Organizacją imprezy zajmują się Objectieve Bierproevers Essense Regio (OBER), czyli, tłumacząc dosłownie, obiektywni degustatorzy piwa z regionu Essen. Co ciekawe, w języku holenderskim skrót tej organizacji oznacza kelnera.
Jeśli chodzi o ofertę, festiwal skupia się na prezentacji najszerszego spektrum belgijskich piw świątecznych i zimowych.
Gospodarze festiwalu OBER, dążą do zaoferowania uczestnikom unikalnego doświadczenia, prezentując pełną gamę piw bożonarodzeniowych i zimowych warzonych w Belgii, włączając w to również ekskluzywne propozycje z mniejszych browarów.
Wpływ na wyjątkowe doznania podczas imprezy mają również z pewnością kieliszki degustacyjne, które umożliwiają miłośnikom piwa smakowanie różnorodnych, belgijskich specjałów.
Ponadto, festiwal zapewnia świetną okazję do próbowania specjalnych piw dojrzewających w drewnianych beczkach oraz unikalnego „glühkriek” (grzanego krieka), idealnego na zimowe dni.
Na przestrzeni lat, Christmas Beer Festival Essen przeszło wyraźną transformację z lokalnego wydarzenia w międzynarodowy festiwal, przyciągając co rok coraz większą liczbę miłośników piwa z różnych zakątków świata. Oferując blisko dwieście różnych odmian piwnych, w tym około dwadzieścia świeżo warzonych, festiwal staje się istną mekką dla tych, którzy chcą odkryć bogactwo i różnorodność belgijskiego, świątecznego i zimowego piwowarstwa.
Autor: Michał Jakoniuk – pasjonata podróży i poznawania nowych kultur. Swoją pasję do zwiedzania nowych miejsc w trakcie studiów łączył z wykopaliskami archeologicznymi w których uczestniczył. Choć aktualnie rzadziej podróżuje, pielęgnuje swoje zainteresowania związane z podróżami i turystyką w pracy, pisząc artykuły tematyczne. Oprócz zajmowania się copywritingiem, od kilku lat jest aktywnym korepetytorem.